آخرین مطالب
امکانات وب
» سرویس: فرهنگي و هنري - ادبيات و نشر
رضا افضلي: شعر تظاهر را برنمي‌تابد
عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد شيروان گفت: درون‌مايه هر اثر ادبي همان انديشه و فکر اصلي يا تم آن اثر است که به وسيله شاعران يا نويسندگان پديد مي‌آيد.
رضا افضلي در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در خراسان، اظهار داشت: درون‌مايه اثر ادبي گاهي صريح و آشکار است و زماني پنهان و در ژرفا، که در صورت پنهان بودن، نياز بيش‌تري به ژرف‌انديشي و تفکر و تأمل داريم.
وي به ذکر قالب‌هاي عروضي شعر کلاسيک پرداخت و خاطرنشان کرد: قالب‌هاي عروضي شعر کلاسيک فارسي عبارت است از قوالب مشهور قصيده، غزل و رباعي، دوبيتي و ...، که در تعريف‌هاي آغازين، هر کدام از اين قالب‌ها را براي مضاميني خاص تعيين کرده‌اند؛ ولي در عمل تمام مفاهيم اجتماعي، حماسي، سياسي، فلسفي و اخلاقي را نيز در غزل که قالبي ويژه براي شعر عاشقانه است، به کار مي‌برند.
او درباره اين‌که قالب‌هاي شعر نو مخاطب خود را پيدا کرده است، گفت: ديگر امروز کم‌تر کسي است که در دنباله قالب‌هاي مشهور شعر فارسي، دو قالب نو افزوده‌شده، يعني قالب‌هايي "نيمايي" و "منثور" را نپذيرفته باشد.
اين عضو هيات علمي دانشگاه آزاد شيروان درباره نظريه ياکوبسن و توجه دانشمندان ايراني به اين نظريه اذعان داشت: سال‌هاست که نظريه ياکوبسن و ديگر نظريه‌پردازان صورتگرا در نقد ادبي معاصر مورد توجه دانشمندان ايراني قرار گرفته است. دکتر شفيعي کدکني در کتاب «موسيقي شعر» با خاطري مطمئن مي‌نويسد که شعر حادثه‌اي است که در زبان روي مي‌دهد و شعر ابدي همان شعري است که علت تمايز آن از زبان معمول در تمام ساحات قابل تحليل نيست.
نويسنده «شناخت‌نامه محمد قهرمان» خاطرنشان کرد: بدين ترتيب شعر اصيل و واقعي چه کلاسيک باشد و چه نيمايي و منثور يا هر نام ديگري داشته باشد، داراي ساختار است.
رضا افضلي با تاکيد بر اين مطلب که پدر شعر نو نيما يوشيج است، اذعان داشت: پيش از آن که نيما يوشيج به ابداع شعر نو دست بزند، در مجامع ادبي ايراني درباره لزوم ايجاد تحول در شعر فارسي سخناني پراکنده گفته مي‌شد. اين سخن‌ها مخالفان بسيار و موافقاني اندک داشت. تقي رفعت، شمس کسمايي، جعفر خامنه‌اي، از پيشگامان ايجاد تحول در شعر فارسي بودند، ولي آن کسي که بايد در تاريخ به نام پدر شعر نو معرفي و ماندگار مي‌شد، علي اسفندياري (نيما يوشيج) بود.
وي خاطرنشان کرد: نيما اين سنت‌شکن بزرگ و پدر شعر نو فارسي با آگاهي و اطلاع از ادبيات گذشته بناهاي پرپلکان اوزان خليل ابن احمد را ويران کرد و اساسي تازه را بنيان نهاد؛ کار او هرگز از سر تفنن نبود.
اين عضو هيات علمي دانشگاه در رابطه با مراودات نيما با شاعران هم‌عصر خود اظهار داشت: نيما با شاعراني چون ملک‌الشعرا بهار ديدار کرد. او بارها به حجره چاي‌فروشي حيدر علي کمالي مي‌رفت و در آن جا به سخنان بهار و علي‌اصغر حکمت و ميرزا احمد خان اشتري و ديگر شاعران زمان خود گوش مي‌داد. او نوشت هر کس به اندازه فکر خود کلمه دارد و در پي کلمه مي‌گردد و شاعراني که فکري ندارند، تلفيقات تازه هم ندارند.
وي با اشاره به توجه نيما در رابطه با محيط در شعر افزود: نيما مي‌نويسد سعي کنيد همان طور که مي‌بينيد، بنويسد و سعي کنيد شعر شما نشاني واضح‌تر از شما بدهد. وقتي که شما مثل قدما مي‌بينيد و بر خلاف آن‌چه که در خارج قرار دارد، مي‌آفرينيد و آفرينش شما به کلي زندگي و طبيعت را فراموش کرده است، با کلمات همان قدما و طرز آن‌ها بايد شعر بسراييد؛ اما اگر از پي کار تازه و کلمات تازه‌ايد، لحظه‌اي در خود عميق شده و فکر کنيد آيا چه‌طور ديده‌ايد.
رضا افضلي افزود: به همين دليل است که تصاوير شعر نيما و شاگردان و پيروان اصيلش حاصل ديده‌ها و تجربه‌هاي خودشان است. نيما براي تولد شعر عقيده دارد که بايد نطفه گرفت، مثل زن‌ها آبستن شد، تحمل کرد، مهيا بود و بعد زاييد.
او ادامه داد: بدين سان شاعران نوپرداز با ديده‌هاي تازه وارد ميدان شدند و با آن که بيش از هشتاد و شش، هفت سال از ظهور شعر نو مي‌گذرد، هر سال شاعراني ديگر پيدا مي‌شوند؛ اگر چه امروز زندگي توأم با سيل‌هاي رنگين ماهواره‌يي و اينترنتي و غير از آن متاسفانه فرصت کتاب‌خواني را از همه مردم بويژه شيفتگان شعر گرفته است.
افضلي پديد آمدن شعر نو را مثبت ارزيابي کرد و افزود: اما ظهور نيما يوشيج و پديد آمدن شعرهاي نو باعث شد که در اين همه سال کتاب‌هاي شعر نيمايي، کتابخانه‌هاي کوچک و بزرگ ايران و جهان را از مجموعه‌هاي شعر نو آکنده کند.
وي کتاب «فرهنگ کتاب‌شناسي شعر شاعران» را منبع مناسبي براي آشنايي بيش‌تر با ديوان‌هاي شعر فارسي در صد سال اخير معرفي کرد و اذعان داشت: کافي است که عاشقان شعر به «فرهنگ کتاب‌شناسي شعر شاعران» تأليف سيدمهدي غفوري ساداتيه، نظري بياندازند. در اين کتاب سه‌جلدي فهرست کتاب‌هاي شاعران صد سال اخير ايران آمده است؛ بنابراين تمام ديوان‌هاي شعر فارسي معاصر از کلاسيک گرفته تا نيمايي و از مدرن گرفته تا فرامدرن در اين فرهنگ موجود است؛ در اين فرهنگ تعداد 5735 عنوان کتاب شعر از 3103 شاعر معرفي شده است.
او تصريح کرد: اگر کتاب‌هاي شعر يادشده در اين فرهنگ را متعلق به صد سال اخير بدانيم، معني‌اش اين است که در هر يک سال شاهد ظهور بيش از سي نفر از شاعراني بوده‌ايم که شعرهاي خود را به صورت کتاب منتشر کرده‌اند.
افضلي افزود: هر کدام از سرايندگان کتاب‌هاي معرفي‌شده پيش از انتشار کتاب‌شان چه رؤياهايي که نداشته و چه خيال‌هايي که در سر نپخته‌اند. بايد صبر کرد و ديد و سنجيد که از آن همه کتاب شعر کدام شعرها و از کدام شاعران در ذهن و ضمير خوانندگان حرفه‌يي و جدي شعر تداعي خواهد شد.
اين پژوهشگر درباره عناوين کتاب‌هاي شعر امروز تصريح کرد: برخي از اسامي کتاب‌هايي که در فرهنگ معرفي شده است، معاني بسياري را در ذهن خواننده متبادر مي‌کند، و آدمي از ديدن برخي از عناوين نهاده‌شده بر روي کتاب‌هاي شعر، جا مي‌خورد.
وي گفت: اگر چه نيت پديدآورندگان کتاب‌هاي معرفي‌شده در فرهنگ بالا خير بوده است، اما وظيفه منتقدان شعر امروز جدا کردن سره از ناسره است. ديگر زمان آن رسيده است که به طور پي‌گير به بررسي شعر معاصر بپردازيم و همه آثاري را که موجب اعتلاي شعر فارسي مي‌شود، معرفي کنيم.
اين عضو هيات علمي دانشگاه اذعان داشت: وظيفه اصلي هر شاعر و نويسنده ايراني اين است که پيش هر از چيز ديگر زبان فارسي را از کلمات نادرست و ترکيب‌هاي بيگانه و دور نگه دارد، تا سهل‌انگاري و آسان‌گيري باعث پديد آمدن فساد در زبان فارسي نشود؛ فرهنگستان زبان و ادب فارسي نيز براي همين منظور به وجود آمده و فعاليت مي‌كند.
او همچنين گفت: مي‌دانيم که اصطلاح کليشه در ادبيات به انديشه‌ها و عبارات و واژه‌هايي گفته مي‌شود که به علت استعمال در زمان‌هاي مکرر و طولاني به صورت پيش پا افتاده و مبتذلي درمي‌آيد. شاعر کليشه‌پرداز، حرف‌هاي ديگران را در کنار هم مي‌نشاند و به نام خود ثبت مي‌کند؛ بنابراين تصاوير کليشه‌يي هميشه سرد و بي فروغ و دستمالي شده است و ديگر کسي را تکان نمي‌دهد؛ به گفته استاد محمد قهرمان «شعري شنيدني است که در دل اثر کند ور ناخني به دل نزند ناشنيده به» .
رضا افضلي تنها راه موجود براي خروج از بحران شعر کليشه‌يي را به کار انداختن نگاه خود و پرهيز از مکررات دانست و افزود: به قول نيما يوشيج اگر مي‌خواهي شعرت نو بشود و يا زبان شعرت نو بشود، به اطراف خود نگاه کن، ببين چه ديده‌اي. سخن عين‌القضات همداني را بنده براي ايجاد انديشه نوآوري در جوانان مناسب مي‌دانم: «از عادت‌پرستي دست بردار که عادت‌پرستي بت‌پرستي باشد، هر چه شنوده‌اي از مخلوقات فراموش کن و هرچه شنوده‌اي، ناشنوده گير»، همان سخن سهراب سپهري است که مي‌گويد، چشم‌ها را بايد شست، جور ديگر بايد ديد.
وي با بيان اين مطلب که براي سرودن شعر عاشقانه بايد عاشق بود و براي سرايش شعر مؤمنانه، مؤمن، اذعان داشت: شعر تظاهر را برنمي‌تابد. شاعر بايد خود شعله‌ور شود تا بتواند ديگران را با سروده‌هايش گرم کند؛ زيرا گفته‌اند علت غايي شعر و سخن خوب تاثيرگذاري و نفوذ در دل‌هاست. هر شاعر صاحب دردي که نفسش حق باشد، سخنش تأثيرگذار است.
رضا افضلي در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در خراسان، اظهار داشت: درون‌مايه اثر ادبي گاهي صريح و آشکار است و زماني پنهان و در ژرفا، که در صورت پنهان بودن، نياز بيش‌تري به ژرف‌انديشي و تفکر و تأمل داريم.
وي به ذکر قالب‌هاي عروضي شعر کلاسيک پرداخت و خاطرنشان کرد: قالب‌هاي عروضي شعر کلاسيک فارسي عبارت است از قوالب مشهور قصيده، غزل و رباعي، دوبيتي و ...، که در تعريف‌هاي آغازين، هر کدام از اين قالب‌ها را براي مضاميني خاص تعيين کرده‌اند؛ ولي در عمل تمام مفاهيم اجتماعي، حماسي، سياسي، فلسفي و اخلاقي را نيز در غزل که قالبي ويژه براي شعر عاشقانه است، به کار مي‌برند.
او درباره اين‌که قالب‌هاي شعر نو مخاطب خود را پيدا کرده است، گفت: ديگر امروز کم‌تر کسي است که در دنباله قالب‌هاي مشهور شعر فارسي، دو قالب نو افزوده‌شده، يعني قالب‌هايي "نيمايي" و "منثور" را نپذيرفته باشد.
اين عضو هيات علمي دانشگاه آزاد شيروان درباره نظريه ياکوبسن و توجه دانشمندان ايراني به اين نظريه اذعان داشت: سال‌هاست که نظريه ياکوبسن و ديگر نظريه‌پردازان صورتگرا در نقد ادبي معاصر مورد توجه دانشمندان ايراني قرار گرفته است. دکتر شفيعي کدکني در کتاب «موسيقي شعر» با خاطري مطمئن مي‌نويسد که شعر حادثه‌اي است که در زبان روي مي‌دهد و شعر ابدي همان شعري است که علت تمايز آن از زبان معمول در تمام ساحات قابل تحليل نيست.
نويسنده «شناخت‌نامه محمد قهرمان» خاطرنشان کرد: بدين ترتيب شعر اصيل و واقعي چه کلاسيک باشد و چه نيمايي و منثور يا هر نام ديگري داشته باشد، داراي ساختار است.
رضا افضلي با تاکيد بر اين مطلب که پدر شعر نو نيما يوشيج است، اذعان داشت: پيش از آن که نيما يوشيج به ابداع شعر نو دست بزند، در مجامع ادبي ايراني درباره لزوم ايجاد تحول در شعر فارسي سخناني پراکنده گفته مي‌شد. اين سخن‌ها مخالفان بسيار و موافقاني اندک داشت. تقي رفعت، شمس کسمايي، جعفر خامنه‌اي، از پيشگامان ايجاد تحول در شعر فارسي بودند، ولي آن کسي که بايد در تاريخ به نام پدر شعر نو معرفي و ماندگار مي‌شد، علي اسفندياري (نيما يوشيج) بود.
وي خاطرنشان کرد: نيما اين سنت‌شکن بزرگ و پدر شعر نو فارسي با آگاهي و اطلاع از ادبيات گذشته بناهاي پرپلکان اوزان خليل ابن احمد را ويران کرد و اساسي تازه را بنيان نهاد؛ کار او هرگز از سر تفنن نبود.
اين عضو هيات علمي دانشگاه در رابطه با مراودات نيما با شاعران هم‌عصر خود اظهار داشت: نيما با شاعراني چون ملک‌الشعرا بهار ديدار کرد. او بارها به حجره چاي‌فروشي حيدر علي کمالي مي‌رفت و در آن جا به سخنان بهار و علي‌اصغر حکمت و ميرزا احمد خان اشتري و ديگر شاعران زمان خود گوش مي‌داد. او نوشت هر کس به اندازه فکر خود کلمه دارد و در پي کلمه مي‌گردد و شاعراني که فکري ندارند، تلفيقات تازه هم ندارند.
وي با اشاره به توجه نيما در رابطه با محيط در شعر افزود: نيما مي‌نويسد سعي کنيد همان طور که مي‌بينيد، بنويسد و سعي کنيد شعر شما نشاني واضح‌تر از شما بدهد. وقتي که شما مثل قدما مي‌بينيد و بر خلاف آن‌چه که در خارج قرار دارد، مي‌آفرينيد و آفرينش شما به کلي زندگي و طبيعت را فراموش کرده است، با کلمات همان قدما و طرز آن‌ها بايد شعر بسراييد؛ اما اگر از پي کار تازه و کلمات تازه‌ايد، لحظه‌اي در خود عميق شده و فکر کنيد آيا چه‌طور ديده‌ايد.
رضا افضلي افزود: به همين دليل است که تصاوير شعر نيما و شاگردان و پيروان اصيلش حاصل ديده‌ها و تجربه‌هاي خودشان است. نيما براي تولد شعر عقيده دارد که بايد نطفه گرفت، مثل زن‌ها آبستن شد، تحمل کرد، مهيا بود و بعد زاييد.
او ادامه داد: بدين سان شاعران نوپرداز با ديده‌هاي تازه وارد ميدان شدند و با آن که بيش از هشتاد و شش، هفت سال از ظهور شعر نو مي‌گذرد، هر سال شاعراني ديگر پيدا مي‌شوند؛ اگر چه امروز زندگي توأم با سيل‌هاي رنگين ماهواره‌يي و اينترنتي و غير از آن متاسفانه فرصت کتاب‌خواني را از همه مردم بويژه شيفتگان شعر گرفته است.
افضلي پديد آمدن شعر نو را مثبت ارزيابي کرد و افزود: اما ظهور نيما يوشيج و پديد آمدن شعرهاي نو باعث شد که در اين همه سال کتاب‌هاي شعر نيمايي، کتابخانه‌هاي کوچک و بزرگ ايران و جهان را از مجموعه‌هاي شعر نو آکنده کند.
وي کتاب «فرهنگ کتاب‌شناسي شعر شاعران» را منبع مناسبي براي آشنايي بيش‌تر با ديوان‌هاي شعر فارسي در صد سال اخير معرفي کرد و اذعان داشت: کافي است که عاشقان شعر به «فرهنگ کتاب‌شناسي شعر شاعران» تأليف سيدمهدي غفوري ساداتيه، نظري بياندازند. در اين کتاب سه‌جلدي فهرست کتاب‌هاي شاعران صد سال اخير ايران آمده است؛ بنابراين تمام ديوان‌هاي شعر فارسي معاصر از کلاسيک گرفته تا نيمايي و از مدرن گرفته تا فرامدرن در اين فرهنگ موجود است؛ در اين فرهنگ تعداد 5735 عنوان کتاب شعر از 3103 شاعر معرفي شده است.
او تصريح کرد: اگر کتاب‌هاي شعر يادشده در اين فرهنگ را متعلق به صد سال اخير بدانيم، معني‌اش اين است که در هر يک سال شاهد ظهور بيش از سي نفر از شاعراني بوده‌ايم که شعرهاي خود را به صورت کتاب منتشر کرده‌اند.
افضلي افزود: هر کدام از سرايندگان کتاب‌هاي معرفي‌شده پيش از انتشار کتاب‌شان چه رؤياهايي که نداشته و چه خيال‌هايي که در سر نپخته‌اند. بايد صبر کرد و ديد و سنجيد که از آن همه کتاب شعر کدام شعرها و از کدام شاعران در ذهن و ضمير خوانندگان حرفه‌يي و جدي شعر تداعي خواهد شد.
اين پژوهشگر درباره عناوين کتاب‌هاي شعر امروز تصريح کرد: برخي از اسامي کتاب‌هايي که در فرهنگ معرفي شده است، معاني بسياري را در ذهن خواننده متبادر مي‌کند، و آدمي از ديدن برخي از عناوين نهاده‌شده بر روي کتاب‌هاي شعر، جا مي‌خورد.
وي گفت: اگر چه نيت پديدآورندگان کتاب‌هاي معرفي‌شده در فرهنگ بالا خير بوده است، اما وظيفه منتقدان شعر امروز جدا کردن سره از ناسره است. ديگر زمان آن رسيده است که به طور پي‌گير به بررسي شعر معاصر بپردازيم و همه آثاري را که موجب اعتلاي شعر فارسي مي‌شود، معرفي کنيم.
اين عضو هيات علمي دانشگاه اذعان داشت: وظيفه اصلي هر شاعر و نويسنده ايراني اين است که پيش هر از چيز ديگر زبان فارسي را از کلمات نادرست و ترکيب‌هاي بيگانه و دور نگه دارد، تا سهل‌انگاري و آسان‌گيري باعث پديد آمدن فساد در زبان فارسي نشود؛ فرهنگستان زبان و ادب فارسي نيز براي همين منظور به وجود آمده و فعاليت مي‌كند.
او همچنين گفت: مي‌دانيم که اصطلاح کليشه در ادبيات به انديشه‌ها و عبارات و واژه‌هايي گفته مي‌شود که به علت استعمال در زمان‌هاي مکرر و طولاني به صورت پيش پا افتاده و مبتذلي درمي‌آيد. شاعر کليشه‌پرداز، حرف‌هاي ديگران را در کنار هم مي‌نشاند و به نام خود ثبت مي‌کند؛ بنابراين تصاوير کليشه‌يي هميشه سرد و بي فروغ و دستمالي شده است و ديگر کسي را تکان نمي‌دهد؛ به گفته استاد محمد قهرمان «شعري شنيدني است که در دل اثر کند ور ناخني به دل نزند ناشنيده به» .
رضا افضلي تنها راه موجود براي خروج از بحران شعر کليشه‌يي را به کار انداختن نگاه خود و پرهيز از مکررات دانست و افزود: به قول نيما يوشيج اگر مي‌خواهي شعرت نو بشود و يا زبان شعرت نو بشود، به اطراف خود نگاه کن، ببين چه ديده‌اي. سخن عين‌القضات همداني را بنده براي ايجاد انديشه نوآوري در جوانان مناسب مي‌دانم: «از عادت‌پرستي دست بردار که عادت‌پرستي بت‌پرستي باشد، هر چه شنوده‌اي از مخلوقات فراموش کن و هرچه شنوده‌اي، ناشنوده گير»، همان سخن سهراب سپهري است که مي‌گويد، چشم‌ها را بايد شست، جور ديگر بايد ديد.
وي با بيان اين مطلب که براي سرودن شعر عاشقانه بايد عاشق بود و براي سرايش شعر مؤمنانه، مؤمن، اذعان داشت: شعر تظاهر را برنمي‌تابد. شاعر بايد خود شعله‌ور شود تا بتواند ديگران را با سروده‌هايش گرم کند؛ زيرا گفته‌اند علت غايي شعر و سخن خوب تاثيرگذاري و نفوذ در دل‌هاست. هر شاعر صاحب دردي که نفسش حق باشد، سخنش تأثيرگذار است.
http://rezaafzali.blogfa.com/posts/ عناوین مطالب وبلاگم
https://www.facebook.com/reza.afzali.7/photos_all مطالبم در فیس بوک
ما را در سایت روزبه افضلی :مهندس معدن دنبال می کنید
برچسب : رضا افضلی شعر, نویسنده : roozbehafzalia بازدید : 214